Język buduje mosty między jednostkami, wyprowadzając je z izolacji do życia wspólnotowego. Łącząc nas z innymi i służąc wzajemnej komunikacji z otoczeniem, tworzy ludzką wspólnotę, kształtuje ją i podtrzymuje. Będąc środowiskiem, w którym rośniemy, poruszamy się, współpracujemy z innymi, które naszym działaniem kształtujemy – język, dobro wspólne, pełni funkcję humanizującą i socjalizującą.
Marta Deptuła
„Mowa jest systemem znaków, którymi ludzie sygnalizują sobie przedmioty otaczającego świata, własne czynności i wytwory”. Dzięki mowie możemy, więc wskazać coś co widzimy lub przywołać rzecz, z którą nie mamy bezpośredniego kontaktu.
„Mowa jest czynnością posługiwania się językiem”, a język to: „system znaków dźwiękowych i określonych reguł fonologicznych, syntaktycznych i semantycznych rządzących kombinacją tych znaków w akcie mowy. Przez mowę rozumie się konkretne akty użycia języka, czyli czynności werbalne człowieka. Język jest głównym narzędziem w procesie porozumiewania się ludzi, mowa to konkretna realizacja tego procesu”.
Poza wszystkimi dotychczas wymienionymi cechami należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, jakim jest kontakt z innymi ludźmi. Mowa nie tylko go umożliwia, ale to właśnie chęć zrozumienia i komunikowania się z bliskimi osobami dorosłymi motywuje dziecko do opanowania trudnej techniki jaką jest porozumiewanie przy pomocy mowy. Zachodzi, więc szczególnego rodzaju zależność między nimi. Mowa nie służy jednak tylko do kontaktowania się z otoczeniem świadczy o tym podział jej na wewnętrzną i zewnętrzną. Tą drugą stosujemy na co dzień porozumiewając się z innymi ludźmi, natomiast mowa wewnętrzna jest skierowana do nas samych i odzwierciedla nasze myśli.
Mowa jest cechą wyróżniającą ludzi spośród innych ssaków. Człowiek posiadł ją dzięki zbudowanemu w odpowiedni sposób, anatomicznemu aparatowi mowy (krtań, język i ich mięśnie), rozwiniętej inteligencji oraz otoczeniu społecznemu. Nie zawsze jednak dzieci, które wolniej opanowują mowę są mniej inteligentne. Umiejętność posługiwania się mową człowiek doskonali przez całe swoje życie. Każde dziecko jest w stanie opanować język w jego najprostszej postaci nawet w mało sprzyjających warunkach. Jednak pełne opanowanie tej umiejętności wymaga zaangażowania dziecka i jego otoczenia. Jak najwcześniej należy mówić do dziecka, powoli i wyraźnie, aby mogło przez naśladowanie ruchu warg opanować tę umiejętność.
Rodzice powinni wykorzystać sytuację, aby rozwijać mowę dziecka, nazywając przedmioty i zjawiska w życiu codziennym, np. przy karmieniu czy kąpaniu, niezależnie od miejsca.
Wspomaganie rozwoju mowy jest potrzebne nie tylko ze względu na tę umiejętność, ale także ze względu na rozwój umysłowy.
Wspomaganie polega na stwarzaniu sytuacji, w których dziecko:
- będzie się wypowiadało z chęcią,
- będzie działało samo i będzie opowiadało o tym,
- opisuje rzeczywistość i związki przyczynowo-skutkowe,
- będzie w stanie przewidzieć co się stanie,
- będzie rozwijać swoją ciekawość i uważne słuchanie.
Mowa służy człowiekowi przede wszystkim do przedstawiania świata, rzeczywistości, zjawisk, czynności za pomocą słów oraz do porozumiewania się z innymi ludźmi. Biorąc pod uwagę te dwie role mowy dzieli się ona na wewnętrzną pełniącą funkcję reprezentatywną i na zewnętrzną, która pełni funkcję komunikacyjną. Oprócz tych dwu funkcji wymienia się także trzecią zwaną społeczną inaczej impresywną, która ma za zadanie sprowokować osobę słuchającą do reakcji. Mowa pozwala, oprócz oddziaływania w większym stopniu na innych ludzi, pozwala przedstawiać swoje przeżycia i wrażenia. Przy pomocy mowy dziecko może przedstawić w jaki sposób rozumuje oraz ustalić sens doznań emocjonalnych i czynności jakie wykonuje przez nadawanie im nazw. Umożliwia także wyrażanie własnych emocji, co pozwala lepiej zrozumieć przeżycia innych ludzi oraz swoich pragnień, przez co może je zaspokoić. Przywoływanie przedmiotów, które widzi i może wskazać palcem lub w przypadku ich braku, przez samo wypowiedzenie ich nazwy. W ten sposób możliwe jest przedstawienie każdego elementu rzeczywistości jakim może być czynność, stosunki, cechy, zjawiska. Dzięki mowie można planować swoje czynności, sposób ich wykonania oraz jakie chce się osiągnąć efekty.
Mowa jest odpowiedzialna m. in. za kształtowanie ludzkiej psychiki. Poza tym uważa się, że niska inteligencja wiąże się z opóźnionym rozwojem mowy oraz opóźniony rozwój mowy może przyczynić się do niskiego poziomu inteligencji. Jednak zależność ta nie zawsze występuje.
Duże znaczenie w rozwoju dziecka ma też słowo pisane, czyli książka. Pozwala zdobyć mu nowe wiadomości lub poszerzyć te, które już ma, nauczyć się wyrażać swoje myśli i uczucia. Aby książka mogła spełniać swoje zadania autorem jej powinien być wybitny pisarz. Zaburzenia mowy mogą być przyczyną występowania trudności w pisaniu i czytaniu.
Terapia logopedyczna ma na celu:
Usuwanie zaburzeń mowy,
Przywracanie mowy w przypadku jej utraty,
Nauczanie mowy, która się nie wykształciła,
Wyrównywanie opóźnień mowy, która się nie wykształciła,
Wypracowanie odpowiedniego poziomu sprawności językowej
„Mowa jest zwierciadłem duszy człowieka i trzeba o nią dbać”
Leon Kaczmarek
Wybitny polski logopeda – prof. Leon Kaczmarek w publikacji pt.: „ Nasze dzieckouczy się mowy” przedstawił XII przykazań logopedycznych, w których zawarł praktyczne rady dla osób sprawujących opiekę nad dzieckiem. Przestrzeganie ich zapewni odpowiednie warunki prawidłowego kształtowania się mowy. Natomiast ich zlekceważenie może spowodować utrudnienie, zahamowanie, a w konsekwencji może wywołać większe lub mniejsze zaburzenia
12 przykazań logopedycznych dla rodziców (Leon Kaczmarek):
Narządy mowy dziecka kształtują się i zaczynają funkcjonować już w życiu płodowym. Są one ogromnie wrażliwe na wszystkie bodźce fizyczne i chemiczne, zarówno sprzyjające jak i szkodliwe.
Mowa otoczenia powinna być poprawna. Do dziecka mów wolno, dokładnie i wyraźnie. Trzeba zaniechać spieszczania i używania języka dziecięcego.
Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. Z początku jest to uśmiech, ruch rączki, przegięcie ciała. Wnet jednak nastąpią reakcje głosowe. Gdy ich brak, trzeba koniecznie zbadać słuch dziecka, gdyż może on być osłabiony.
Absolutnie nie wolno krepować dziecka w reagowaniu na aktywność otoczenia.
Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy, powinno się z nim pójść bezwzględnie do lekarza specjalisty ( ortodonty, chirurga plastyka).
Dziecko leworęczne należy otoczyć szczególną opieką. W okresie kształtowania się mowy nie powinno zmuszać się go do posługiwania się prawa ręką, gdyż może wystąpić zaburzenie mowy.
Kiedy dziecko zaczyna coraz więcej mówić nie wolno tej skłonności gasić np. obojętnością lub cierpką uwagą, bo wówczas dziecko zamyka się w sobie.
Nie należy hamować żywiołowego pędu do mowy, trzeba wykorzystać ogromny ładunek uczuciowy, jaki dziecko wkłada w mowę.
Należy pilnie baczyć czy kształtowanie się mowy dziecka przebiega zgodnie z normą.
Od momentu zdobycia przez dziecko umiejętności mówienia zdaniami nie wolno bezustannie przeszkadzać mu przez ciągłe poprawianie i zmuszanie do poprawnego powtarzania, gdyż dziecko nabawi się kompleksów, straci zaufanie do otoczenia, przestanie mówić.
Dzieci często zadają mnóstwo pytań i przepada za opowiadaniami. Nie wolno lekceważyć tych faktów , gdyż pomaga to dziecku w wysławianiu się i umiejętności wyrażania swych myśli.
Jeśli mimo wszystko nie udało się zapobiec powstawaniu defektów mowy, nie wolno opuszczać rąk.. Należy jak najszybciej skorzystać z pomocy logopedy.
RODZICU!!
Sprawdź, czy mowa twojego dziecka rozwija się w dobrym tempie:
3 lata- porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski
i następujące półgłoski: p,b,m,n,f,w,t,d,l,ś,ź,ć,dź,j,k,g,ch.
4 lata-wymawia s, z, c, dz
5-6 lat- wymawia: sz, ż, cz, dż
7 lat- ma utrwalona poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia
Masz wątpliwości? ZGŁOŚ SIĘ DO LOGOPEDY
Spędzaj czas z dzieckiem;
Mów do dziecka dużo, powoli, wyraźnie, o rzeczach zrozumiałych:
Utrzymuj kontakt wzrokowy z dzieckiem podczas rozmowy;
Nie przerywaj mu i nie wypowiadaj słów za niego;
Cierpliwie wysłuchaj;
Nie komentuj niepłynnej wypowiedzi;
Stwarzaj dziecku sytuacje, w których będzie trenować swoją mowę ;
Nie użalaj się nad dzieckiem;
Nie spodziewaj się, że kłopoty miną bez specjalistycznej pomocy;
Bądź dla dziecka prawidłowym wzorcem mowy.
